Na świecie znanych jest około 800 gatunków kleszczy.  W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie 20 gatunków. Większość rodzimych gatunków kleszczy zamieszkuje nory bądź gniazda zwierząt i nie stanowi realnego zagrożenia dla ludzi.

Największe znaczenie dla człowieka i domowych zwierząt mają dwa gatunki kleszczy:

Optymalne warunki do życia kleszczy to obrzeża lasów mieszanych wraz z przylegającymi do nich użytkami zielonymi, polanach, nadrzecznych łąkach i bagnach, plantacjach lasów zawierających chrust i krzewy, na przejściu pomiędzy lasem liściastym i iglastym.

Ponadto lasy złożone z dębów i grabów, jak również lasy bukowe i jodłowe z bogatym podszyciem składającym się z chwastów, paproci, bzu czarnego, leszczyny oraz krzewów jeżyny.

Kleszcze zapadają w sen zimowy schowane pod liśćmi ściółki leśnej, gdzie temperatura może wynosić 0°C lub mniej, oraz gdzie wilgotność względna jest na poziomie 90%. W miastach, gdzie sezonowa aktywność jest zaburzona, kleszcza można spotkać nawet w grudniu, gdy temperatury dobowe przekroczą 5-7°C. Kleszcze mają dwa szczyty aktywności dobowej – poranny od ok. 8⁰⁰ – 9⁰⁰ do 11⁰⁰ – 12⁰⁰ oraz popołudniowy od godziny 16⁰⁰ – 17⁰⁰ do zmroku.

Jaja oraz wygłodniałe larwy giną w temperaturach niższych niż -7°C. Powszechnie występujący kleszcz pospolity jest pasożytem bytującym na ponad 100 różnych gatunkach ssaków, gadów i ptaków.

Aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu lub kwietniu, kiedy gleba osiąga temperaturę 5-7°C i kończy się, gdy średnia temperatura powietrza obniży się do powyższych, co ma miejsce w październiku lub listopadzie.

W Europie Środkowej obserwuje się dwuszczytową krzywą częstości występowania z maksymalną aktywnością przypadającą na maj lub czerwiec oraz wrzesień lub październik.

Warunki klimatyczne są kolejnym czynnikiem determinującym dynamikę kleszczowego zapalenia mózgu. Nawet jeśli głównych nieciągłości dotyczących zachorowalności na KZM nie można wyjaśnić w satysfakcjonujący sposób wzrostem temperatury, to jednak sezonowe przesunięcia w liczbie zgłaszanych przypadków KZM w Europie Środkowej i Północno-Wschodniej sugerują, iż dynamika przenoszenia wirusa KZM uległa zmianie – być może jako wynik występowania wyższych temperatur. Chociaż występowanie KZM nie zależy od temperatury w sposób bezpośredni i różne czynniki mogą mieć znaczenie w tym przypadku, to jednak wpływ ocieplenia klimatu na pionowe rozprzestrzenianie się choroby w Europie Środkowej jest ewidentne.

Atakując, znieczulają miejsce wkłucia, by spokojnie żerować nawet przez kilka dni. W czasie ukłucia i wysysania krwi przenoszą groźne choroby zakaźne.

MIT!

Kleszcze nie żyją na drzewach i nie skaczą na przechodzących żywicieli. Przesiadują na spodniej stronie liści głównie na ich końcach lub na gałęziach w pobliżu ścieżek i śladów dzikich zwierząt, skąd są ściągane przez żywicieli.

Larwy kleszczy spotykane są zazwyczaj w trawie do 30 cm, nimfy na trawach i roślinach niższych niż 1m a imago (postać dorosła) na chwastach i krzewach do 1,5m

Usuwanie kleszczy.                                                                                

Ukąszenia kleszczy są bezbolesne, ponieważ ślina kleszcza zawiera wiele substancji biochemicznych w tym środki miejscowo znieczulające.

Dlatego należy dokładnie obejrzeć całe ciało zwracając uwagę na małe punkciki ponieważ larwa kleszcza przenosząca zakażenie KZM mierzy zaledwie 0,6 mm do 1 mm.

Jeżeli dostrzeżesz wczepionego kleszcza, usuń go jak najszybciej np: za pomocą pęsety z cienkimi końcami. Chwyć mocno kleszcza, tak blisko skóry, jak tylko możliwe. Pewnym ruchem oderwij go od skóry (nie obracaj!). Jeśli pozostaną części kleszcza wbite w skórę, należy je usunąć tak szybko, jak tylko możliwe.

Paraliżowanie kleszcza olejem, kremem, masłem lub jego wykręcanie może spowodować wstrzyknięcie przez kleszcza jeszcze większej ilości materiału zakaźnego do ciała (kleszcz wtedy “wymiotuje”). Nie należy używać wazeliny, płonących zapałek, końcówek papierosów, pilników do paznokci lub innych przedmiotów.

Jeżeli masz kłopot z usunięciem kleszcza, zgłoś się do punktu medycznego.

Nie każde ukąszenie kleszcza jest niebezpieczne. Konsultacja specjalisty jest wymagana, jeżeli pojawiają się niepokojące objawy np:

O chorobie – informacje ogólne

Typowy obraz kliniczny KZM charakteryzuje się dwufazowym przebiegiem z niespecyficznymi objawami grypopodobnymi, po których następuje okres bezobjawowy choroby. Po tym okresie następuje drugie stadium choroby pod postacią co najmniej czterech manifestacji klinicznych o zmiennej ciężkości: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia kręgowego oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z objawami zapalenia korzeni nerwowych. Pacjenci mogą mieć tylko jedną z opisywanych powyżej faz choroby. Czas trwania hospitalizacji waha się od kilku dni do kilku miesięcy. Do 46% pacjentów opuszcza szpital z trwałymi następstwami wymagającymi wieloletniego leczenia oraz rehabilitacji.

Rozpoznanie:

W związku z tym, iż objawy kliniczne KZM nie są specyficzne, chorobę można w odpowiedni sposób rozpoznać jedynie za pomocą technik laboratoryjnych. W pierwszej fazie choroby wirus może zostać wyizolowany z krwi (metoda PCR). Właściwe rozpoznanie zazwyczaj zależy od wykrycia specyficznych przeciwciał klasy IgM i IgG w surowicy krwi metodą ELISA.

Definicja przypadku:

Potwierdzony przypadek KZM jest określany jako chory z gorączką oraz klinicznymi objawami przedmiotowymi lub podmiotowymi zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, łagodnym do umiarkowanego podwyższeniem liczby komórek w PMR (płyn mózgowo-rdzeniowy) oraz obecnością przeciwciał przeciwko wirusowi KZM klasy IgM i IgG w surowicy krwi.

Leczenie:

Nie ma znanego przyczynowego leczenia KZM. W przeciwieństwie do choroby z Lyme (borelioza), innego schorzenia przenoszonego przez kleszcze o podobnym znaczeniu epidemiologicznym w Europie Środkowej leczonego za pomocą antybiotyków, przeciwko KZM nie istnieje żadna skuteczna metoda leczenia.

Zapobieganie:

KZM można w łatwy sposób zapobiegać poprzez stosowanie szczepionki. Doświadczenie austriackie daje jasny dowód na to, iż zaszczepienie dużej części populacji w skuteczny sposób redukuje zachorowalność na KZM. W wielu krajach obserwuje się dwa szczyty sezonowej aktywności kleszczy, tj. wiosną i jesienią. Częstość występowania przypadków klinicznych KZM jest opóźniona o 4 tygodnie w stosunku do okresu sezonowej aktywności kleszczy.

Obecnie większość osób (90%), które ostatecznie rozwiną objawy choroby przybywa na tereny endemicznego występowania KZM w celach rekreacyjnych.

Zakażenie wirusem KZM może również nastąpić w domu, kiedy zakażone kleszcze są przypadkowo wprowadzane w bukietach dzikich kwiatów, choinkach,28) na ubraniach czy przez psy. Ponadto coraz częściej zgłaszane są zakażenia wirusem KZM, które miały miejsce w ogrodach znajdujących się na terenie miasta.

Trekking “Miejsca zakażenia zazwyczaj znajdują się na nasłonecznionych zboczach (…)”

Ogniska KZM występują normalnie w biotopach, w których kleszcze oraz jego żywiciele znajdują optymalne warunki do życia. Zakażone kleszcze są często znajdywane na obrzeżach lasów oraz przylegających użytkach zielonych, polanach, nadrzecznych łąkach i bagnach, plantacjach lasów zawierających chrust i krzewy, na przejściu pomiędzy lasem liściastym i iglastym oraz pomiędzy miejscem wycinki a lasem odroślowym. Lasy złożone z dębów i grabów, jak również lasy bukowe i jodłowe z bogatym podszyciem składającym się z chwastów, paproci, bzu czarnego, leszczyny oraz krzewów jeżyny stanowi idealne siedlisko do bytowania kleszczy. Miejsca zakażenia zazwyczaj znajdują się na nasłonecznionych zboczach skierowanych na południe oraz posiadających niską pokrywę złożoną z krzewów i żywopłotów.

Opisywane miejsca należące do wiejskiego krajobrazu, zwłaszcza jeśli znajdują się tam ławki, ścieżki czy miejsca do rozstawienia grilla, przyciągają wielu ludzi, tak więc spodziewane jest wysokie ryzyko zakażenia.

W różnych badaniach pokazano, iż naturalne ogniska występowania KZM nie są z reguły usuwane przez zabiegi kultywacyjne prowadzone w danym rejonie. Ekspozycja na kleszcze jest również możliwa w nowo założonych ogrodach. Kleszcze mogą również zostać przeniesione do domów przez psy, kwiaty, gałęzie lub na ubraniu. Ograniczenie siedlisk małych ssaków do kliku miejsc nie nadających się do uprawy również prowadzi do zwiększenia krążenia wirusa KZM, ponieważ możliwość przeniesienia wirusa wzrasta wraz ze zwiększeniem liczebności populacji żywicieli.

1.     KZM – Kleszczowe zapalenie mózgu – informacje szczegółowe

Kleszczowe zapalenie mózgu może mieć różny przebieg, od łagodnego – chory przechodzi jedynie pierwszy etap choroby – do ciężkiego z objawami ze strony OUN i długotrwałymi skutkami neurologicznymi.

Obraz kliniczny KZM zależy od zjadliwości wirusa oraz indywidualnej odporności pacjenta.

Etapy choroby

Okres inkubacji:

W większości przypadków przed wystąpieniem dolegliwości wynosi on od 7 do 14 dni, ale może trwać od 2 do 28 dni.

Pierwszy etap:

Pierwszy etap trwa średnio od 2 do 4 dni (rzadko obserwowano okresy trwające od 1 do 8 dni) i odpowiada fazie wiremii (krążenia wirusa we krwi). Jest związany z występowaniem niespecyficznych objawów grypopodobnych oraz wzrostem temperatury ciała do 38°C u większości osób.

Objawy grypopodobne w trakcie pierwszego etapu KZM:

Okres bezobjawowy:

Po pierwszym etapie następuje okres bezobjawowy trwający około 8 dni (obserwowano czas trwania od 1 do 20 dni). W tym okresie pacjenci nie mają zazwyczaj żadnych objawów.

Drugi etap:

W około 2 do 4 tygodni po zakażeniu jedna trzecia pacjentów rozwija drugą fazę choroby charakteryzującą się zajęciem OUN. Obraz kliniczny to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia kręgowego lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i korzeni nerwowych.

Wskaźnik śmiertelności u dorosłych pacjentów w Europie wynosi około 1% i wzrasta do 3% u chorych z ciężkim przebiegiem KZM obejmującym zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i rdzenia kręgowego oraz dysfunkcję autonomicznego układu nerwowego.

Głównymi objawami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych są silne bóle głowy, nudności i odruchy wymiotne, sztywność karku oraz wysoka gorączka. Należy zwrócić szczególną uwagę na brak objawów oponowych u około 10% pacjentów z rozpoznaniem KZM. Brak objawów oponowych w przebiegu KZM nie wyklucza poważnych neurologicznych powikłań.

Zapalenie mózgu charakteryzuje się zaburzeniami świadomości, począwszy od senności do głębokiego snu, a w rzadkich przypadkach śpiączki. Inne objawy obejmują niepokój, hiperkinezę mięśni kończyn i twarzy, drżenie języka, drgawki, zawroty głowy oraz zaburzenia mowy.

W przypadku zajęcia nerwów czaszkowych objawy dotyczą mięśni oka, twarzy oraz gardła.

W niektórych przypadkach przeważają objawy neuropsychiatryczne, a pacjent jest wysyłany do oddziału psychiatrycznego. Największe nasilenie nieprawidłowości ze strony układu nerwowego jest obserwowane w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia kręgowego początkowo charakteryzującego się wiotkim porażeniem kończyn. W związku z tym, że wirus KZM ma szczególne powinowactwo do komórek rogów przednich rdzenia kręgowego, porażenie dotyczy zazwyczaj kończyn górnych, obręczy barkowej oraz mięśni unoszących głowę.

Rozpoznanie KZM opiera się na następujących zasadach:

Leczenie przyczynowe KZM jak do tej pory nie istnieje. W związku z tym, iż nie ma specyficznego leczenia zakażenia tym wirusem wymagane jest leczenie objawowe.

Hospitalizacja zazwyczaj jest wymagana przez okres 3 tygodni, chociaż w ciężkich przypadkach może potrwać nawet kilka lat. Wraz ze wzrostem wieku pacjenta, zwłaszcza u ludzi po 60 roku życia, istnieje większe prawdopodobieństwo, iż KZM będzie miało ciężki przebieg, prowadząc do niedowładów a nawet do śmierci.



Wirus KZM

Kleszcze są głównymi nosicielami (wektorami) i rezerwuarem wirusa KZM w środowisku naturalnym. Brak enzymów trawiennych w jelitach kleszczy sprzyja przeżyciu pochłoniętych mikroorganizmów i może wyjaśniać, dlaczego kleszcze przenoszą większą liczbę patogenów niż inne stawonogi. Zdolność kleszczy do pasożytowania na wielu żywicielach zwierzęcych oraz przystosowanie się do pasożytowania na gatunkach zwierząt domowych jak i długi cykl życia czynią z nich idealne wektory dla wielu różnych patogenów (riketsje, krętki, inne bakterie, grzyby, pierwotniaki, nicienie, wirusy), wśród których znajduje się wirus KZM.

Wirus KZM może być przenoszony na człowieka lub innego żywiciela przez larwę, nimfę bądź też dorosłe kleszcze.

Zakażenie drogą pokarmową jest spowodowane spożywaniem surowego mleka i zostało odnotowane w Austrii, na Słowacji, w Polsce oraz innych krajach Europy Środkowo – Wschodniej.

Krążenie wirusa KZM zależy również od liczebności populacji kleszczy oraz ich żywicieli. Rozpowszechnienie wirusa w populacji kleszczy w ogniskach występowania KZM jest determinowane czasem trwania wiremii u żywicieli, ponieważ wirus w większości przypadków jest połykany przez kleszcze pasożytujące na żywicielach z aktywnym zakażeniem. Wpływ na krążenie wirusa w środowisku naturalnym ma również odsetek odpornych żywicieli w danym regionie.

Wirus KZM u kleszczy może się przenosić z jednej postaci rozwojowej na drugą (przenoszenie transstadialne) lub z zapłodnionej samicy na jaja (przenoszenie transowarialne). Zazwyczaj do zakażenia larw i nimf dochodzi podczas pasożytowania na zakażonych żywicielach. Nimfy lub imago przekazują wirusa dalej innym stałocieplnym kręgowcom. U kleszczy choroba się nie rozwija. Wirus pozostaje uśpiony w organizmie kleszcza. Gdy raz dojdzie do zakażenia, kleszcz staje się nosicielem wirusa przez całe życie. W okresie poprzedzającym przeobrażenie wirus mnoży się w organizmie kleszcza i rozprzestrzenia się prawie do wszystkich narządów pajęczaka.

Samice zazwyczaj przenoszą wirusa tylko do jednego żywiciela. Osobniki męskie pasożytują częściej i w ten sposób mogą zakazić kilku żywicieli. Po przytwierdzeniu się do skóry żywiciela do rozpoczęcia wysysania krwi może upłynąć 12 godzin. W przypadku ludzi kleszcze preferują wczepianie się w określone miejsca jak skóra owłosiona głowy, okolica zauszna, łokcie, doły podkolanowe, ręce i stopy.

3.     Grupy ryzyka

Ryzyko zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu wzrasta w regionach, w których odsetek zakażonych kleszczy jest znaczny (obszary endemiczne). Dotyczy ono zarówno osób mieszkających w tych regionach na stałe jak i podróżnych przebywających w nich czasowo np. podczas wakacji.

Sytuacje zwiększające ryzyko zakażenia wirusem KZM

Poświęć chwilę by ocenić czy poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie lub Twoich bliskich:

Główny Inspektor Sanitarny zaleca szczepienie przeciw KZM następującym osobom: Program szczepień ochronnych na 2011 – załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2010 roku

Szczepienie przeciw	Szczególnie zalecane osobom	Uwagi
KLESZCZOWEMU ZAPALENIU MÓZGU – dawkowanie i cykl szczepień według wskazań producenta szczepionki	Przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby; w szczególności osobom zatrudnionym przy eksplatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom i uczestnikom obozów i kolonii.	szczepienie według wskazań produc

Pofilaktyka KZM

Jedynym skutecznym sposobem w pozwalającym uniknąć kleszczowego zapalenia mózgu jest szczepienie ochronne.

Uzyskanie pełnej ochrony gwarantuje podanie szczepionki w odstępach czasu zgodnie z zalecanym schematem producenta, standardowym lub przyspieszonym w zależności od terminu rozpoczęcia szczepienia i sezonu aktywności kleszczy. O terminach przyjęcia szczepienia decyduje lekarz kwalifikujący do szczepienia.

Ryzyko zachorowania na inne choroby odkleszczowe, którym nie można zapobiec poprzez szczepienie można zmniejszyć poprzez stosowanie się do poniższych wskazówek:

Dzieci, jeśli spędzają czas na powietrzu, oglądaj dwa do trzech razy dziennie. Jeśli jesteś właścicielem czworonoga również oglądaj go regularnie po powrocie ze spacerów.

UWAGA!Larwy kleszczy, których ukąszenie również może spowodować zachorowanie na KZM są bardzo małe (0,6 mm do 1 mm) i trudno dostrzegalne. Dlatego warto wziąć prysznic, aby w ten sposób spłukać z siebie niewczepione jeszcze larwy kleszczy.

Stosuj dostępne środki odstraszające kleszcze. W przypadku niepokojących objawów nawet w kilka tygodni po ukąszeniu skontaktuj się z lekarzem.

UWAGA!Jeśli jesteś zaszczepiony pamiętaj o przyjmowaniu dawek przypominających aby utrzymać odporność. Jeśli chcesz możemy Ci przypomnieć o nadchodzącym terminie szczepienia. www.szczepieniakzm.pl

Informacje uzyskane dzięki współpracy z kampanią “Kleszczowe zapalenie mózgu. Zapobiegaj! Zaszczep się!”, dostępne też pod adresem http://www.kleszczeinfo.pl .

Inne choroby

Anaplazmoza granulocytarna

nazywana wcześniej Erlichiozą to choroba odzwierzęca przenoszona przez larwalne i dorosłe osobniki kleszczy pospolitych występujących w Europie i w Polsce. Bakterie Anaplasma phagocytophilum atakują komórki układu krwionośnego i tworzą w nich morule. Po rozpadzie tych zainfekowanych komórek wraz z krwią dostają się one do różnych narządów. Objawy kliniczne anaplazmozy to: gorączka powyżej 38°C, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, zapalenie górnych dróg oddechowych, kaszel, nudności, wymioty i biegunka. Leczy się ją antybiotykami

Babeszjoza

zwana również piroplazmozą. Wywołują ją pierwotniaki z rodzaju Babesia (Babesia divergens, B.bovis, B.equi, B.canis, B.microti). Pierwotniaki rozwijają się wewnątrz erytrocytów powodując ich uszkodzenie i hemolizę. Resztki erytrocytów blokują przepływ naczyniowy w narządach. Przebieg choroby wykazuje podobieństwa do malarii. W 1957 udokumentowano pierwszy przypadek ludzkiej babeszjozy u jugosłowiańskiego krawca. Stanowi obecnie istotne zagrożenie dla osób z niską odpornością (chorzy na AIDS, pacjenci po usunięciu śledziony, przyjmujący leki immunosupresyjne, ludzie w podeszłym wieku). Występuje głównie w USA na północnym-wschodnim i zachodnim wybrzeżu i sporadycznie w Europie.

Borelioza

zwana też chorobą z Lyme lub krętkowicą kleszczową. Jest to wielonarządowa choroba zakaźna wywoływana przez bakterie należące do krętków z rodzaju Borrelia, przenoszona na człowieka i niektóre zwierzęta przez kleszcze. Podstawą rozpoznania boreliozy są objawy kliniczne, wśród nich szczególnie rumień wędrujący. W miarę trwania choroby dochodzi stopniowo do zajęcia różnych poziomów ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, porażenia nerwów czaszkowych i zapalenia korzeni nerwowych. Może nastąpić także ostre zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego, a w przewlekłej postaci boreliozy: przewlekle zanikowe zapalenie skóry, zapalenie stawów utrzymujące się ponad rok. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków. W przypadku rumienia wędrującego kuracja trwa 14-21 dni. Występuje w Ameryce Północnej i Europie.

Dur powrotny

zwany tez gorączką powrotną to choroba zakaźna wywoływana przez krętki Borrelia recurrentis. Źródłem zakażenia są gryzonie i kleszcze, a przenosicielami wesz odzieżowa i kleszcze. Występuje w okresie długich nękających wojen i klęsk żywiołowych. Okres wylęgania wynosi 5-8 dni. Charakterystyczne dla tej choroby są nawroty okresów gorączki na przemian z okresami bezgorączkowymi. Główne objawy: nagły początek z dreszczami, wysoka gorączka, bóle mięśniowe i głowy, częste krwawienia z nosa, zapalenia oskrzeli, powiększona wątroba i śledziona. Najczęściej spotykana na zachodzie USA.

Gorączka plamista Gór Skalistych

inaczej: dur kleszczowy. Jest wywoływana zakażeniem bakterii Rickettsia rickettsii. Drobnoustroje te wnikają do komórek układu krwionośnego i mogą powodować zaburzenia krzepnięcia krwi w całym organizmie człowieka. W większości przypadków gorączka plamista Gór Skalistych ma przebieg łagodny a objawy ustępują po 2 tygodniach. Objawy to: długotrwała gorączka, wysypka plamista na skórze, światłowstręt, halucynacje i zaburzenia psychiczne. Przenoszona przez tylko przez dorosłe osobniki kleszczy. Występuje w Ameryce Północnej i Południowej.

Gorączka śródziemnomorska

inaczej: guzkowa, południowoafrykańska, marsylska lub kenijska. Choroba rozpowszechniona jest w basenie Morza Śródziemnego, w Europie Południowej, na Bliskim i Środkowym Wschodzie, a także w Afryce i w Indiach. Choroba jest przenoszona przez kleszcze psie. Wywołuje ją riketsja Rickettsia conori. Ma przebieg łagodny lub średnio-ciężki, trwający od kilku do kilkunastu dni. Początkowo w miejscu ukąszenia pojawia się owrzodzenie zwane czarną plamą. Następnie dochodzi do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych. W 4–5 dniu choroby występuje uogólniona wysypka plamisto-grudkowa, obejmująca również dłonie i stopy, trwająca ok. tygodnia.

Gorączka Q

nazywana także grypą bałkańską to choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze, wywołana przez bakterie Coxiella Burnetti należące do riketsji. Gorączka Q jest uważana za jedną z najbardziej zakaźnych chorób na świecie, ponieważ do wywołania infekcji u osób podatnych może wystarczyć tylko jedna bakteria. Charakteryzuje się występowaniem objawów grypopodobnych takich jak gorączka, dreszcze, bóle mięśni, głowy. U części chorych może dojść do zapalenia wątroby o charakterze ostrym lub przewlekłym. Powszechna na całym świecie.

Kleszczowa gorączka Kolorado

choroba wywołana jest przez Colitvirus, a przenoszona przez kleszcza drzewnego. Przebieg najczęściej jest bezobjawowy, ale mogą wystąpić bóle głowy, mięśni i światłowstręt. Objawy pojawiają się sześć dni po ukąszeniu kleszcza. Notowana w zachodniej części Stanów Zjednoczonych.

Ospa riketsjoza

wywoływana przez Rickettsia akari, rozpowszechniona na całym świecie, najczęściej opisywana w USA, Korei, Rosji, Afryce południowej, Chorwacji i na Ukrainie. Riketsjozę przenoszą m.in. kleszcze pasożytujące głównie na gryzoniach (szczury, myszy). W miejscu ugryzienia powstaje czerwony guzek zapalny zamieniający się w pęcherzyk wypełniony płynem. Po kilku dniach (2-3) całe ciało pokrywa początkowo plamista, później pęcherzykowa, wysypka utrzymująca się przez 4-11 dni. U chorych występuje światłowstręt i silne osłabienie.

Paraliż kleszczowy

toksyny zawarte w ślinie niektórych gatunków kleszczy mogą wywoływać paraliż mięśni oraz organów oddechowych. Objawy to bóle mięśni, zwłaszcza przy wykonywaniu pracy fizycznej. Wraz z rozwojem choroby paraliż posuwa się ku górze, unieruchamiając kolejne nerwy ruchowe. Choroba właściwie leczona jest odwracalna. Najwięcej przypadków tej choroby opisano w Australii i Ameryce Płn., głównie w południowej i południowo-wschodniej części kraju.

Turalemia

ostra bakteryjna odzwierzęca choroba zakaźna, występująca także w naszym kraju, wywoływana jest przez pałeczkę Francisella tularensis. Rozprzestrzenia się zazwyczaj latem. Nie przenosi się jednak z człowieka na człowieka. Tularemią można się zarazić m.in. za pośrednictwem owadów (kleszcze, komary, pluskwy). Samo ugryzienie przez kleszcza zazwyczaj nie wystarcza do zakażenia, dopiero wtarcie w miejsce ukłucia jego tkanek lub kału zawierającego zarazek powoduje zakażenie. Okres wylęgania choroby wynosi 3-5 dni. Pierwszymi objawami są: nagła gorączka dochodząca do 40 stopni, dreszcze, zapalenie gardła i spojówek. Wyróżnia się turalemię typu A (groźniejszą, występującą głównie w USA) i typu B (łagodniejszą, występującą w Europie).

KLESZCZE W POLSCE

 UWAGA!Według oficjalnych statystyk Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-PZH w 2009 r w Polsce zanotowano najwyższą w historii liczbę przypadków Kleszczowego Zapalenia Mózgu. Stanowiło to ponad 70% wzrost do roku poprzedniego. Zanotowano również przypadki na terenach, na których wcześniej ich nie notowano.

 

Zgłoszono wówczas 351 przypadków, przy czym 100 zgłoszonych przypadków reprezentuje 1000 osób, które zetknęły się z zakażonymi kleszczami, ale objawy nie były na tyle nasilone, aby zgłosić się do lekarza. Istnieje więc konieczność uaktualnienia mapy terenów endemicznych (większego ryzyka zakażenia wirusem KZM), a terenów na którym nie zgłoszono przypadków KZM nie można uznać za tereny wolne od tej choroby.

W Polsce zwiększa się populacja kleszczy pod wpływem wielu czynników, między innymi ocieplenia klimatu a zatem ryzyko narażenia na ukąszenie kleszcza jest większe. Kleszcze występują powszechnie także na terenach miejskich. Badania biologów wskazują na wysokie ryzyko ukąszenia przez kleszcza w popularnych parkach m.in. Warszawy (Park Leśny Bemowo, Las Kabacki). Jedynie znajomość profilaktyki pomaga zapobiegać chorobom przenoszonym przez kleszcze.

Broszura informacyjna